ایمونوتراپی چیست؟ همه چیز درباره درمان با سیستم ایمنی بدن
ایمونوتراپی چیست؟ ایمونوتراپی (Immunotherapy) یا درمان ایمنی، یکی از جدیدترین روش‌های درمانی در دنیای پزشکی است که به تقویت یا تعدیل سیستم ایمنی بدن برای مقابله با بیماری‌ها، به‌ویژه سرطان، می‌پردازد. این روش برخلاف درمان‌های سنتی مانند شیمی‌درمانی که به‌طور مستقیم سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند، بدن را قادر می‌سازد خودش با بیماری مقابله کند.
تاریخچه ایمونوتراپی
اولین بار در اواخر قرن نوزدهم، دکتر ویلیام کولی با تزریق باکتری به بیماران سرطانی، پایه‌های ایمونوتراپی را بنیان گذاشت. اما پیشرفت‌های چشمگیر این روش در دهه‌های اخیر و به‌خصوص با کشف آنتی‌بادی‌های مونوکلونال و مهارکننده‌های ایمنی، به وقوع پیوست.
انواع ایمونوتراپی
| نوع ایمونوتراپی | توضیحات |
| آنتی‌بادی‌های مونوکلونال | بخشی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال (مانند آنتی-PD1 یا CTLA-4) جزو ایمونوتراپی محسوب می‌شوند. بسیاری دیگر مانند trastuzumab یا cetuximab در دسته درمان هدفمند (targeted therapy) هستند |
| مهارکننده‌های ایمنی (Checkpoint Inhibitors) | موانع طبیعی سیستم ایمنی را برمی‌دارند تا بدن بتواند سلول‌های سرطانی را تشخیص دهد. |
| واکسن‌های سرطان | سیستم ایمنی را برای شناسایی و مقابله با آنتی‌ژن‌های سرطانی آموزش می‌دهند. |
| سیتوکین‌ها | تقویت‌کننده‌های طبیعی سیستم ایمنی مانند اینترفرون و اینترلوکین‌ها. |
| سلول درمانی (مانند CAR-T) | تغییر ژنتیکی سلول‌های ایمنی برای هدف قرار دادن سرطان‌ها. |
ایمونوتراپی برای چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟
- سرطان‌ها: سرطان ریه، ملانوما، کلیه، سر و گردن، مثانه و …
- آلرژی‌ها: مانند ایمونوتراپی آلرژیک برای کاهش حساسیت بدن.
مزایای ایمونوتراپی چیست؟
- هدف‌گیری اختصاصی‌تر نسبت به شیمی‌درمانی
- اثربخشی در برابر برخی سرطان‌های مقاوم به درمان‌های دیگر
- ایجاد ایمنی طولانی‌مدت در برخی موارد
- امکان استفاده در کنار سایر درمان‌ها برای افزایش تأثیر
عوارض جانبی ایمونوتراپی
مانند هر درمان دیگری، ایمونوتراپی نیز عوارضی دارد که شدت آن در افراد مختلف متفاوت است به عنوان مثال:
- واکنش‌های پوستی (قرمزی، خارش)
- تب و لرز
- خستگی
- التهاب در اندام‌های داخلی (مانند ریه، کبد، روده)
- اختلالات هورمونی در اثر حمله سیستم ایمنی به غدد داخلی
تفاوت ایمونوتراپی با شیمی‌درمانی
| ویژگی | ایمونوتراپی | شیمی‌درمانی |
| هدف درمان | تحریک سیستم ایمنی | حمله مستقیم به سلول‌های سرطانی |
| عوارض جانبی | قابل کنترل‌تر | گسترده‌تر و شدیدتر |
| اثرگذاری بلندمدت | در برخی بیماران پایدارتر | معمولاً موقت |
| نوع بیماری‌های هدف | برخی سرطان‌های خاص | اغلب انواع سرطان |
چه کسانی کاندیدای ایمونوتراپی هستند؟
پزشک متخصص با توجه به نوع بیماری، مرحله سرطان و وضعیت عمومی بیمار تصمیم می‌گیرد که آیا ایمونوتراپی مناسب است یا خیر. این روش معمولاً برای بیمارانی که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده‌اند، یا در مراحل پیشرفته بیماری قرار دارند، استفاده می‌شود.
نواع سرطان‌های مورد تأیید FDA برای ایمونوتراپی:
- سرطان ریه
- ملانوما
- کلیه
- مثانه
- لنفوم هوچکین
- سرطان پستان سه‌گانه منفی (TNBC)
- سرطان کولورکتال MSI-H یا dMMR
- سرطان دهانه رحم
- سرطان کبد (HCC)
پاسخ به سؤالات متداول (FAQ)
ایمونوتراپی برای درمان چه سرطان‌هایی تأیید شده است؟
ایمونوتراپی در درمان سرطان ریه غیر کوچک، ملانوما، کلیه، مثانه و برخی دیگر از سرطان‌ها توسط سازمان FDA تأیید شده است.
دوره درمان ایمونوتراپی چقدر طول می‌کشد؟
بسته به نوع سرطان و پاسخ بدن، دوره درمان می‌تواند اتا چند ماه یا حتی بیشتر ادامه داشته باشد.
آیا ایمونوتراپی درمان قطعی سرطان است؟
خیر، ایمونوتراپی در برخی موارد منجر به کنترل بلندمدت بیماری شده اما هنوز به‌عنوان درمان قطعی شناخته نمی‌شود.
عوارض ایمونوتراپی خطرناک هستند؟
اغلب عوارض آن به شدت شیمی درمانی بنوده و با مراقبت پزشکی قابل کنترل است. در موارد نادر، واکنش‌های شدیدتری ممکن است رخ دهد.
آیا ایمونوتراپی فقط برای سرطان است؟
در حال حاضر کاربرد اصلی آن در سرطان است.
نتیجه‌گیری
ایمونوتراپی یکی از امیدبخش‌ترین روش‌های درمانی عصر حاضر است که با تحریک و تقویت سیستم ایمنی بدن به مبارزه با بیماری‌های سخت می‌پردازد. اگرچه هنوز برای همه بیماری‌ها درمان نهایی محسوب نمی‌شود، اما پیشرفت‌های روزافزون در این حوزه نویدبخش آینده‌ای روشن‌تر برای درمان بیماری‌های لاعلاج است.
